Soerabaja – Surabaya

Bij het art deco affiche van Jan Lavies (Pasar Malam, Soerabaja 1930)

Lavies tekent een stad
die zich aan de avond wil tonen.
Lichtlijnen trekken bezoekers aan,
een jaarmarkt van geur en vertoon,
voorbijgaand geluk.

Kramen staan vrij in nachtlicht,
zonder dak, als eilanden van handel,
een labyrint van geur en stem.

En toch blijft iets hangen —
niet alleen op papier, maar in de lucht van Surabaya.
Tunjungan Plaza draagt het decor,
glanzend, betonnen, luid.
De kramen zijn vitrines geworden,
de schaduw loopt over marmer.

Maar ergens tussen etalage en food court
ademt het nog:
het verlangen om samen te komen,
om gezien te worden,
om even te leven buiten jezelf.
Lavies zou blijven kijken.
Misschien niets begrijpen,
maar toch: blijven kijken.

Uit: Ik was daar nog even
Mijmermomenten – Patrick Wouters

Soerabaja – Surabaya
The poster by Jan Lavies (Pasar Malam, Soerabaja 1930)

Lavies draws a city
eager to show itself at dusk.
Lines of light attract the crowd,
a fair of scents and spectacle,
a fleeting kind of joy.

Stalls stand open in the night,
roofless — islands of trade,
a labyrinth of voice and spice.

Still, something lingers —
not only on paper,
but in the air of Surabaya.

Tunjungan Plaza wears the stage now,
gleaming, concrete, loud.
The stalls became vitrines,
shadows glide across marble.

But somewhere, between food court and storefront,
it still breathes:
the longing to gather,
to be seen,
to live beyond yourself for a while.

Lavies would keep watching.
Perhaps not understand —
but still: keep watching.

Soerabaja – Surabaya (Bahasa Indonesia)
Pada poster karya Jan Lavies (Pasar Malam, Soerabaja 1930)

Lavies menggambar sebuah kota
yang ingin menampakkan diri saat senja.
Garis-garis cahaya memanggil keramaian,
pasar malam penuh aroma dan pertunjukan,
kebahagiaan yang sebentar saja.

Gerai-gerai berdiri terbuka di malam hari,
tanpa atap — pulau-pulau dagang,
labirin suara dan rempah.

Namun sesuatu tetap tinggal —
bukan hanya di atas kertas,
tapi juga di udara Surabaya.

Tunjungan Plaza kini menjadi panggungnya,
mengilap, dari beton, penuh gema.
Gerai berubah menjadi etalase,
bayangan meluncur di atas marmer.

Namun di suatu tempat, antara food court dan toko,
masih ada yang bernafas:
kerinduan untuk berkumpul,
untuk terlihat,
untuk hidup sejenak di luar diri.

Lavies akan terus memandang.
Mungkin tak mengerti —
namun tetap: memandang.

Vrij, en nog altijd onderweg

17 augustus

Van een vlag in Jakarta
naar een reis die voortduurt.
Merdeka werd geroepen,
en vraagt ook nu om ons.

Vrij, en nog altijd onderweg

Op 17 augustus 1945
klonk in Jakarta de roep om merdeka.
Een vlag werd gehesen,
en Soekarno sprak woorden
die de lucht deden trillen.

Onafhankelijkheid is geen moment,
het is een reis.
Van koloniaal verleden
naar zelfgekozen toekomst.

Tachtig jaar later
vier ik mee,
met respect voor hen
die de weg baanden,
die vochten, onderhandelden,
die droomden.

Vrijheid is feest,
maar ook verantwoordelijkheid.
Om te zien wat nog niet vrij is.
Om te luisteren naar verhalen
die nog niet zijn verteld.

Van Sabang tot Merauke,
van kampong tot stad.

Onafhankelijkheid is een belofte,
voor een land,
voor een mens,
om steeds weer levend te houden.

Uit: Ik was daar nog even
Mijmermomenten – Patrick Wouters

Dit mijmermoment is onderdeel van een drieluik:
DRIELUIK
15 augustus
Stille getuigenis
16 augustus
Nooit meer is nu

17 augustus
Vrij, en nog altijd onderweg

Nooit meer is nu

16 augustus

Van Jakarta tot Gaza,
van oude wonden naar nieuwe littekens.
De ene pijn ontkent de andere niet.
Herdenken is kiezen voor menselijkheid.

Nooit meer is nu

We staan stil.
Bij namen,
bij data,
bij verhalen die ons zijn toevertrouwd.

We buigen voor het verleden,
maar sluiten onze ogen niet voor het heden.

Kolonialisme laat lange schaduwen na.
De ene pijn hoeft de andere niet te overschaduwen.
Erkennen is ruimte maken voor iedereen
die verlies kent,
die onrecht draagt.

Van de Molukken tot West-Papua,
van Jakarta tot Gaza.

Herdenken is niet alleen terugzien,
het is kiezen voor menselijkheid,
hier,
nu.

Uit: Ik was daar nog even
Mijmermomenten – Patrick Wouters

Dit mijmermoment is onderdeel van een drieluik:
DRIELUIK
15 augustus
Stille getuigenis
16 augustus
Nooit meer is nu

17 augustus
Vrij, en nog altijd onderweg

Stille getuigenis

15 augustus

Van gedroogde kersenbloesem in een verweerd kleinood
naar bloemen bij het Indisch Monument.
Eén familie, één verhaal,
deel van een groter verleden.

Stille getuigenis

In mijn handen ligt een klein, verweerd boekje.
De kaft is zacht geworden van het dragen,
de bladzijden broos van de jaren en de reizen
die het tegen wil en dank heeft gemaakt.

Op 12 december 1941 kreeg mijn opa het,
op de dag van de mobilisatie in Nederlands-Indië.
Hij was landstormersoldaat bij het KNIL
en droeg het Nieuwe Testament altijd bij zich.
Bij de capitulatie.
In het kamp: de scheepswerf Harima, nabij Osaka.

Hij las, onderstreepte, schreef namen en data
alsof het boekje niet alleen een testament van geloof,
maar ook een stille kroniek van zijn dagen werd.
Zelfs gedroogde bloesems van de Japanse kers
vond ik er tussen,
als herinneringen die niet verwelken konden.

Achterin,
in klein handschrift,
de naam en verjaardag van zijn oudste zoon.
Mijn vader.
Ik zie hem daar zitten,
met dat potlood,
op een dag dat het thuisfront verder weg leek dan ooit.

Hij kwam nooit terug.
In 1944 stierf hij in het kamp.
Pas in 1993 ontdekte ik dat zijn urn was bijgezet in het colombarium van Ereveld Menteng Pulo in Jakarta.
Toen kregen de contouren van zijn verhaal langzaam kleur,
via kampgenoten die vertelden wat er was gebeurd.

Dit boekje,
het enige naast een handvol foto’s
dat we van hem hebben,
ging van mijn opa
naar mijn oma,
naar mijn vader,
en toen naar mij.
Op een dag zal ik het aan mijn zoon Julian geven.

Op 15 augustus sta ik stil.
Niet in stilte alleen,
maar schrijvend.
Over de oorlog die mijn Indische ouders en grootouders overleefden.
Over de Japanse bezetting.
De bersiaptijd.
De onafhankelijkheidsoorlog.
Over het geweld van beide kanten.
Over het kolonialisme,
met zijn zwarte bladzijden die niet minder zwart worden door ze te verzwijgen.

Ik schrijf omdat herdenken méér is
dan een terugblik.
Het is een dialoog met het verleden,
met alle stemmen die daarin klinken.

Uit: Ik was daar nog even
Mijmermomenten – Patrick Wouters

Gevangene 184

Dit mijmermoment is onderdeel van een drieluik:
DRIELUIK
15 augustus
Stille getuigenis
16 augustus
Nooit meer is nu

17 augustus
Vrij, en nog altijd onderweg

Voordrachtgevers zijn avonturiers

Woensdag 19 maart 2025 droeg ik voor uit mijn boeken tijdens De Sociale Tafel bij Theater de Vaillant in Den Haag.

Als geboren Hagenaar met roots in onder meer Indonesië, was het fijn om ook iets van mijn persoonlijke verhaal te delen vandaag.

Ale mensen, alle Nederlanders (bicultureel of niet) hebben een verhaal. Dat is iets wat ons bindt. Waar we van kunnen leren en groeien. Ook naar elkaar toe.
Het is belangrijk om elkaar echt te zien. Naar elkaar te luisteren.

Dank jullie wel Sarah van Soldt en Sibèl Konat.

Patrick & zijn debuutroman

Vlucht in de werkelijkheid: “Een mooi en intrigerend mozaïek van verhalen, waarvan de puzzelstukjes langzaam op hun plaats vallen.”
Een rake lezersreactie op mijn boek. Het geeft de essentie van mijn debuut en de bedoeling ervan goed weer.

Journalist en tekstschrijver Sam Jongenotter schreef voor de Sozavox special over #Verbinding, een treffend artikel over mijn boek en ik voor de rubriek Na het werk.

Sozavox is het personeelsmagazine van Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Gerealiseerd in samenwerking met Sabel Communicatie.
De foto is van De Beeldredactie/Lex van Lieshout.