Soerabaja – Surabaya

Bij het art deco affiche van Jan Lavies (Pasar Malam, Soerabaja 1930)

Lavies tekent een stad
die zich aan de avond wil tonen.
Lichtlijnen trekken bezoekers aan,
een jaarmarkt van geur en vertoon,
voorbijgaand geluk.

Kramen staan vrij in nachtlicht,
zonder dak, als eilanden van handel,
een labyrint van geur en stem.

En toch blijft iets hangen —
niet alleen op papier, maar in de lucht van Surabaya.
Tunjungan Plaza draagt het decor,
glanzend, betonnen, luid.
De kramen zijn vitrines geworden,
de schaduw loopt over marmer.

Maar ergens tussen etalage en food court
ademt het nog:
het verlangen om samen te komen,
om gezien te worden,
om even te leven buiten jezelf.
Lavies zou blijven kijken.
Misschien niets begrijpen,
maar toch: blijven kijken.

Uit: Ik was daar nog even
Mijmermomenten – Patrick Wouters

Soerabaja – Surabaya
The poster by Jan Lavies (Pasar Malam, Soerabaja 1930)

Lavies draws a city
eager to show itself at dusk.
Lines of light attract the crowd,
a fair of scents and spectacle,
a fleeting kind of joy.

Stalls stand open in the night,
roofless — islands of trade,
a labyrinth of voice and spice.

Still, something lingers —
not only on paper,
but in the air of Surabaya.

Tunjungan Plaza wears the stage now,
gleaming, concrete, loud.
The stalls became vitrines,
shadows glide across marble.

But somewhere, between food court and storefront,
it still breathes:
the longing to gather,
to be seen,
to live beyond yourself for a while.

Lavies would keep watching.
Perhaps not understand —
but still: keep watching.

Soerabaja – Surabaya (Bahasa Indonesia)
Pada poster karya Jan Lavies (Pasar Malam, Soerabaja 1930)

Lavies menggambar sebuah kota
yang ingin menampakkan diri saat senja.
Garis-garis cahaya memanggil keramaian,
pasar malam penuh aroma dan pertunjukan,
kebahagiaan yang sebentar saja.

Gerai-gerai berdiri terbuka di malam hari,
tanpa atap — pulau-pulau dagang,
labirin suara dan rempah.

Namun sesuatu tetap tinggal —
bukan hanya di atas kertas,
tapi juga di udara Surabaya.

Tunjungan Plaza kini menjadi panggungnya,
mengilap, dari beton, penuh gema.
Gerai berubah menjadi etalase,
bayangan meluncur di atas marmer.

Namun di suatu tempat, antara food court dan toko,
masih ada yang bernafas:
kerinduan untuk berkumpul,
untuk terlihat,
untuk hidup sejenak di luar diri.

Lavies akan terus memandang.
Mungkin tak mengerti —
namun tetap: memandang.

Van Surabaya naar Den Haag: de platenkoffer van mijn vader

Vrijdag 31 oktober 2025, 16.30 uur in Het Klokhuis in Den Haag. Van harte welkom!

Van Surabaya naar Den Haag: de platenkoffer van mijn vader.
Een Indisch beeldverhaal van schrijver Patrick Wouters.

Via de platenverzameling van zijn vader staat Patrick stil bij het migratie- en liefdesverhaal van zijn ouders. Muziek uit de VS had enorme invloed op de voormalige kolonie en Indisch Nederland. Het bracht plezier en troost in goede en slechte tijden. Patrick laat muziekfragmenten horen, toont foto’s en vertelt anekdotes. Natuurlijk ontbreekt de publiekskwis niet.

Schelte Wouters en Marijke Pernet,1957, Surabaya

Wanneer en waar?
Vrijdag 31 oktober 2025, 16.30-19.00 uur.
Het Klokhuis
Celebesstraat 4, Den Haag.

Programma
16.30 uur: Inloop met Indische snack
17.00 uur: Indisch beeldverhaal Patrick Wouters
18.00 uur: Indische maaltijd (ter plekke te koop).
Patrick signeert na zijn lezing zijn boeken.

Aanmelden
Aanmelden en toegang € 5,00 (voor koffie/thee en snack): info@hetklokhuis.eu

Dagelijkse Groenmarkt Den Haag jaren vijftig. Bron: Haags Beeldarchief.
Ricky (Patrick Wouters) bij het radio-en platenmeubel van
zijn ouders, circa 1966.

De platenkoffer van mijn vader
Herman Keppy en Patrick Wouters bedachten en brachten de platenkoffer van mijn vader tijdens de 58e Tong Tong Fair in 2016. Een programma over de Amerikaanse invloed op de Indocultuur aan de hand van de platenverzameling van hun vaders, met muzikale bijdragen van Jan Venik (1936-2020) en René ‘Baas’ Vreede. Enkele elementen uit dit programma zijn onderdeel van Patricks beeldverhaal.

Met grote dank aan Herman Keppy die het beeldmerk en een deel van de slides ontwierp. Samen hebben wij de oorspronkelijke Platenkoffer van mijn vader twee keer opgevoerd: onvergetelijke herinneringen en topsamenwerking.
Eveneens een groot woord van dank aan Duncan Bor voor de muziekmixage.

Meld je tijdig aan. Vol is vol.
Ik hoop je daar te ontmoeten.

Fragmenten II

Fragmenten uit Vlucht in de werkelijkheid, waar mogelijk geïllustreerd met beeldmateriaal, bedoeld als impressie van mijn boek.
Scènes uit Den Haag, voormalig Nederlands-Indië, Indonesië en Suriname. People, places and things: het decor van Vlucht in de werkelijkheid.

In het tweede deel is hoofdstuk 2, pagina 16 van enkele foto’s voorzien. Één van de hoofdpersonen, Erik, mijmert over het oude familiehuis op Oost-Java uit hoofdstuk 1.

[2]

Op Oost-Java staat nog steeds het familiehuis dat het decor vormde van bijna alle verlovings- en trouwfoto’s van mijn Indische oudooms en -tantes. Hun kinderen zijn praktisch allemaal in hetzelfde huis geboren. Tijdens mijn eerste rootsreis naar Indonesië, in de jaren negentig, vond ik het woonhuis terug. Onherkenbaar verbouwd en uitgebreid. De Chinese bewoner wilde niet dat ik er rondneusde of ook maar in de buurt van zijn erf kwam. Hij verwees me naar het vierde grote huis in de straat: ‘Dáár woonden vroeger blanda’s.’

Het karakteristieke langgerekte Indische huis met witgekalkte muren, kleine oprijlaan met witte kiezelstenen, grote bloempotten, open voorgalerij, vloer met roodbruine tegels, broodoven, bijgebouwen en achtererf (zo groot als een voetbalveld, beweerde mijn moeder) staat nog steeds in Indonesië. Alleen weet niemand nog wat is bijgebouwd of gesloopt. Niemand weet nog wie daar vroeger woonde.

Het familiehuis in Mojokerto dat model staat voor het huis uit Vlucht in de werkelijkheid. Dit is de trouwfoto van de zus van de oma van de auteur: Eus Stok, die op 4 maart 1938 trouwde met Oscar Rudolph. De oma van de auteur staat uiterst links op de foto. De vader van de auteur is de jongen in matrozenpak, eerste rij, vierde van recht. Foto afkomstig uit de verzameling van Grace Rudolph (1943-2021).
De verlovingsfoto van de grootouders van de auteur langs vaderskant: Melanie Constance Stok (1910-1981) en Schelte Wouters (1901-1944). De foto is gemaakt voor het familiehuis in Mojokerto dat model staat voor het familiehuis in Vlucht in de werkelijkheid.

Ik kon me haast niet voorstellen dat mijn familie hier decennialang rondliep. De hitte, de drukte, de mensen die voortdurend iets van me wilden. Ik herkende het land in eerste instantie niet als het land van mijn ouders. Toch moest zelfs ik toegeven dat sporen uit het verleden nog zichtbaar waren, voelbaar. Op reis met de herinneringen van een ander. Op zak met een handvol foto’s van vroeger: de watertoren, de oude lagere school, de pasar, de jacht.

Watertoren Mojokerto jaren vijfig. De vader van de auteur Schelte Wouters (1932-2013), tweede van links.
De watertoren van Mojokerto (2019), aan de voet van het oude zwembad is onlangs verbouwd tot een monumentaal Islamitisch monument.
Simpangschool Soerabaja, jaren twintig van de 20e eeuw. De moeder van de auteur zat op deze school.
De oude lagere school uit Vlucht in de werkelijkheid: Simpangschool Surabaya (2019). De warings staan er nog steeds…
De jacht. Jaren twintig, 20e eeuw. Plantage Tjoeroeg Soekoredjo Kendal (Curug Sewu). Vierde van rechts de opa van de auteur Schelte Wouters (1901 – 1944) met twee van zijn broers (Joost en August).

Jaren later zag ik via Google Street View dat ik toen wel degelijk gelijk had: het huis met het langgerekte dak met rode dakpannen is duidelijk te zien vanuit de lucht. Gelegen naast de kampong, waar achtergebleven Indo’s nog steeds in vrij armoedige omstandigheden woonden.

Jl. Hos. Cokro Aminoto, Mojerkoto. Het tweede langgerekte huis links op deze Google Street View foto is het familiehuis dat model staat voor het huis uit Vlucht in de werkelijkheid

Andere fragmenten uit Vlucht in de werkelijkheid

Vlucht in de werkelijkheid is te koop via onder meer:

Neem voor lezingen, signeersessies of boeken in consignatie nemen contact op met Patrick Wouters via het contactformulier

Surabaya here I come

Surabaya

Monuments of Surabaya.

Beste Herman, ik zou je nog schrijven over mijn eerste kennismaking met Surabaya. Gelukkig heb ik mijn aantekeningen van toen bewaard. Tijdens De Grote Surabaya Show zal ik stilstaan bij de betekenis van deze stad voor mijn familie in tijden van oorlog, bersiap en de jaren erna.

De busreis van Yogyakarta naar Surabaya duurt maar liefst tien uur. Een pittige busrit, maar ik geniet van de route door Oost Java, rijdend langs voor mij belangrijke plaatsen: Ngawi, Cepu, Jombang, Mojokerto (mijn vaders geboorteplaats), Sidoardjo en eindstation Surabaya.

In het Turtle Guesthouse, waar ‘tante’ Lieke Radjamin de scepter zwaait, krijgen we een warm onthaal. Ze blijkt een kennis van mijn moeder te zijn. Herkent zichzelf op een foto van een jaren vijftig fuif die ik bij me heb. Het zal niet de eerste toevallige ontmoeting zijn tijdens deze vakantie.

Tante Lieke (haar schoonvader was de eerste republikeinse burgemeester van Surabaya) helpt me bij de ‘sentimental roadtrip’, welke ik meteen de volgende dag wil maken.
Auwi, de becakrijder van de hoek, rijdt ons rond. Ze schrijft voor hem de straatnamen op die ik graag bezoeken wil. Hij glimlacht en vraagt zich af wat deze belanda’s te zoeken hebben in de Jalan Sumbawa, Jalan Mawar, Genteng Kali, Embong Malang en Jalan Genteng Besar.  Auwi draagt een dikke trui en handschoenen en bestuurt de becak of zijn leven ervan afhangt.
Overweldigd door de hitte en het drukke verkeer, zitten we op uitlaatgashoogte in de becak. De trip wil niet echt vlotten, maar Auwi baant zich kranig een weg door deze chaos. Ik schaam me dat we hem dit aandoen. Tante Lieke bezwoer me echter dat het voor Auwi geen probleem is, maar toch zit ik niet op mijn gemak in de becak.

Ik heb me knap verkeken op de plattegrond, de afstanden en het feit dat de herinneringen van een ander, hoe dierbaar ook, niet de mijne zijn. Toch doet het me goed als we weer een spoor uit het verleden terugvinden.

De volgende dag verkennen we de stad met vrienden uit Bandung. De rit per taxi verloopt voorspoedig. In korte tijd vinden we scholen, huizen en andere herkenningspunten terug. Drie nachten Surabaya worden er uiteindelijk zes. Dagelijks rijden we door Surabaya. Ik herken straten, gebouwen en bruggen. Langzamerhand raak ik meer vertrouwd met de stad. Mijn band met Indonesië was vooral in deze stad voelbaar: mijn ouders hebben elkaar in Surabaya ontmoet.

Vaak zei ik tegen mijzelf, dat we hier zijn voor het Indonesië van nu. En dat het meegenomen is als we iets terugvinden uit het (familie)verleden. Ik ben meer dan tevreden met wat ik ‘terugvond’ in het land van mijn ouders. Mijn familie was ontroerd door de foto’s en films van deze rootsreis.

Patrick Wouters

Bron foto: City of Surabaya

In aanloop naar De Grote Surabaya Show, posten presentatoren Herman Keppy en Patrick Wouters teasers, anekdotes, foto’s en andere bijzonderheden. Blijf ze volgen op Facebook: https://www.facebook.com/DeGroteSurabayaShow

Surabaya 1993

Surabaya in the ninetiesHerman, mijn rootsreis naar Indonesië dateert alweer van 20 (!) jaar geleden. De tweede trip naar ‘het land achter de horizon’ (Mochtar Lubis) was in alle opzichten bijzonder. Het werd een soort van sentimental journey, maar dan met de herinneringen van een ander en een handvol familiefoto’s en verhalen.

Dagboekfragment, Surabaya, 8 oktober 1993
Mijn schoonvader heeft gevraagd of we een foto willen maken van de Mariniersgraven op het Ereveld Kembang Kuning. Het ereveld kan je alleen bereiken via de Christelijke begraafplaats. In een opwelling besluit ik eerst de registers van de Christelijke begraafplaats te raadplegen. Stel dat mijn overgrootmoeder hier begraven ligt. Vaag staat me iets bij dat mijn vaders oma in Surabaya haar rustplaats vond, maar waar?

De vriendelijke medewerkers van de begraafplaats zijn zeer behulpzaam. Binnen een mum van tijd vinden we de gegevens: M.J. Stok – De Boer (1889 – 1957). Ik ben blij verrast. Het graf van mijn overgrootmoeder is gauw gevonden. Het ziet er goed onderhouden uit. Alles wijst erop dat iemand de zorg van dit graf op zich heeft genomen. Ik maak foto’s voor haar kleinkinderen in Nederland. We worden daarbij omringd door veel nieuwsgierige mensen. Een Indonesisch jochie van pakweg tien jaar volgt ons de hele tijd met belangstelling. Nadat de foto’s op het Ereveld van Kembang Kuning zijn gemaakt en we aanstalten maken om weg te rijden komt hij op ons afgerend. Of we willen wachten want er is op de begraafplaats een familielid dat ons wil ontmoeten. Ik kijk verschrikt op. Welk familielid dan? In de verte komt een oudere vrouw aangelopen. Zij blijkt de weduwe te zijn van een jonger broertje van mijn oma die vandaag op de verjaardag van haar overleden man een bezoek aan zijn graf heeft gebracht. Als ik haar vertel wie ik ben omhelzen we elkaar. Voor ons beiden is deze ontmoeting een lot uit de loterij.

Patrick Wouters

In aanloop naar De Grote Surabaya Show, posten presentatoren Herman Keppy en Patrick Wouters teasers, anekdotes, foto’s en andere bijzonderheden. Blijf ze volgen op Facebook: https://www.facebook.com/DeGroteSurabayaShow

De Grote Surabaya Show

Zaterdag 25 mei 2013 om 14:30 uur: De Grote Surabaya Show tijdens de 55e Tong Tong Fair & Festival
Gefascineerd door de stad van hun familie, brengen Herman Keppy en Patrick Wouters verschillende aspecten van de stad Surabaya voor het voetlicht. Met aandacht voor de architectuur van de stad, Surabaya in tijden van oorlog en bersiap, literatuur, muziek en sport.
Aan de show verlenen medewerking: Frans Leidelmeijer, Ellen Simon, Peter van Dongen, Mar-Lin Schut, Jan A. Somers en Huib Akihary.
In aanloop naar De Grote Surabaya Show, posten Herman en ik teasers, anekdotes, foto’s en andere bijzonderheden. Blijf ons volgen op de Facebookpagina van De Grote Surabaya Show. Nog beter: kom zaterdagmiddag 25 mei naar de Tong Tong Fair.